Polecam
http://sacerdoshyacinthus.wordpress.com/lingua-latina/
Oto moje skromne opracowanie.
Alfabet i wymowa
Alfabet łaciński zawiera 24 litery.
A a, B b, C c, D d, E e, F f, G g, H h, I i, K k, L l, M m, N n, O o, P p,
Q q, R r, S s, T t, U u, V v, X x, Y y, Z z
Litera K występuje tylko w kilku wyrazach:
Kaeso – imię,
Kalendae – pierwszy dzień każdego miesiąca
Wymowa Polakom nie powinna sprawiać trudności, są jednak pewne różnice, na które należy zwrócić uwagę.
c – czytaj jak k przed a, o, u przed spółgłoską oraz na końcu wyrazu
caput – głowa;
cor – serce;
curatio – kuracja, leczenie;
tinctura – nalewka;
lac – mleko
c – czytaj jak c przed e, i, y, ae, oe
cerebrum – mózg;
cito – szybko;
cystis – pęcherz moczowy;
Coesar – cezar,
caelum – niebo
ph – f philosophia – filozofia h jest pochodzenia greckiego
th – t theatrum – teatr
rh – r rhetor – mówca
v – w vita – życie
ngu – ngw sanguis – krew
qu – kw aqua – woda
su – sw przed samogłoską należącą do tej samej sylaby suavis – słodki
su – su suus – swój
i – j przed samogłoską należącą do tej samej sylaby
remedium – środek leczniczy
i – i medicus – lekarz
x – ks rex – król
ti – cj przed samogłoską gratia – łaska
ti – ti po s, t, x hostia – hostia
oe – e foetus – płód
ae – e diaeta – dieta
oe, ae - niekiedy te samogłoski należy czytać oddzielnie
poeta – poeta; aer – powietrze
Zasady akcentowania
W j.greckim i j.łacińskim występują samogłoski długie i krótkie.
Od ich pozycji w wyrazie jest uzależniony akcent (przycisk) wyrazowy.
- krótka ( ˘ ) a, e, i, o, u, y
- długa ( ¯ ) a, e, i, o, u, y
Akcent pada na sylabę drugą od końca jeżeli jest ona długa.
Eu – rˉo – pa; me – di – cˉi – na
Akcent pada na sylabę trzecią od końca jeżeli druga sylaba od końca
jest krótka.
Me – d˘i – cus; ta – b˘u – la
W wyrazach dwusylabowych akcent zawsze pada na przedostatnią sylabę tak jak w j.polskim:
do – ctor; vi – lla
- qve, - ne, - ve ściągają akcent na koniec wyrazu
Liczebniki
I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X ( 1 – 10 )
XI, XII, XIII, XIV, XV, XVI, XVII, XVIII, XIX, XX ( 11 – 20 )
XXX – 30
XL – 40
L – 50
LX – 60
LXX – 70
LXXX – 80
XC – 90
C – 100
CXXX – 130
CXL – 140
CC - 200
CCC - 300
D - 500
DC - 600
DCC - 700
DCCC - 800
CM - 900
M - 1000
MM - 2000
MMM - 3000
Cyfry rzymskie spotykamy na dawnych nagrobkach, starodrukach
oraz na książkach i czasopismach wydawanych obecnie.
CMLXVI – 966; MCCCCX – 1410; MDCCXCI – 1791
Niektóre przydatne słówka, zwroty, przysłowia i powiedzenia
ad maiorem Dei gloriam – na większą chwałę Bożą (św.Ignacy Loyola)
ad perpetuam rei memoriam – na wieczną rzeczy pamiątkę
Agnus Dei – Baranek Boży
Amor omnia vincit – Miłość wszystko przezwycięża
ancilla theologiae – służebnica teologii (filozofia)
Anno Domini (skr. A.D.) – Rok Pański
apage, Satana! – idź precz, Szatanie!
a posteriori – dosł. z następstwa (poznanie na podst. doświadczenia)
a priori – dosł. z założenia, z racji (poznanie niezależne od doświadczenia)
bonum publicum – dobro publiczne
Christus heri, hodie, semper – Chrystus wczoraj, dziś, zawsze
circa (skr. c. lub ca) – około
cogito ergo sum – myślę więc jestem (Kartezjusz)
confer (skr. cf.) – porównaj
consensus facit legem – zgoda tworzy prawo
Consuetudo – altera natura – Przyzwyczajenie to druga natura (Cicero)
Corpus Christi – Ciało Chrystusa
cuius regio, eius religio – czyj kraj, tego wyznanie
Deo gratias – Bogu (niech będą) dzięki
Ecce homo! – Oto człowiek
et cetera (skr. etc.) – i tak dalej
felix culpa – szczęśliwa wina (św. Augustyn)
Festina lente – spiesz się powoli
habemus papam – mamy papieża
homo hominis lupus – człowiek człowiekowi wilkiem
iacta alea est – kości zostały rzucone
ignato Deo – nieznanemu Bogu
in hoc signo vinces – pod tym znakiem zwyciężysz
Lumen Christi – Światło Chrystusa
Lumen Gentium – Światło Narodów
Manus manum lavat – Ręka rękę myje
mea culpa (mea maxima culpa) – moja wina (moja bardzo wielka wina)
memento mori – pamiętaj, że musisz umrzeć
miserere mei (nobis) – zmiłuj się nade mną (nad nami)
Missa cantata – Msza śpiewana
mos pro lege – obyczaj w miejsce prawa
mulier taceat in ecclesia – niewiasta niech milczy w kościele
mysterium fidei – tajemnica wiary
nihil obstat – nie ma przeszkód
nil novi sub sole – nic nowego pod słońcem
nomen nescio (skr. N.N.) – imienia nie znam, ktoś nieznany
non plus ultra – nic dodać, nic ująć
non possumus – nie możemy
nota bene ! (skr. NB) – zwróć uwagę, zapamiętaj dobrze !
nulla adnotatio de matrimonio – brak adnotacji o małżeństwie
nulla regula (est) sine exceptione – nie ma reguły bez wyjątku
oculum pro oculo, dentem pro dente – oko za oko, ząb za ząb
opera omnia – dzieła wszystkie
ora et labora – módl się i pracuj (św. Benedykt)
Panem et circenses ! – Chleba i igrzesk !
Pax et bonum – Pokój i dobro (św. Franciszek)
Pecunia non olet – Pieniądze nie cuchną
Persona non grata – osoba niepożadana (jako przedstawiciel dyplomatyczny obcego państwa)
pia desideria – pobożne życzenia
post factum – po fakcie, po wydarzeniu
postscriptum (skr. P.S.) – dopisek do listu, artykułu
primum non nocere – przede wszystkim nie szkodzić
pro forma – dla formy, dla pozoru, przyzwoitości
quo iure ? – jakim prawem
qvo vadis ? – dokąd idziesz ?
rara avis – rzadki ptak, biały kruk, rzadkość, fenomen, unikat, rarytas
Repetitio est mater studiorum – Powtarzanie jest matką nauki
Roma locuta (est) causa finita (est) – Rzym przemówił, sprawa skończona, rostrzygnięta
sedes apostolica – stolica apostolska
servus servorum Dei – sługa sług Bożych
signum temporis – znak czasu
silentium – cisza, milczenie
sit tibi terra levis – niech ci ziemia lekką będzie
sit venia verbo – jeśli się tak wolno wyrazić, jeśli tak wolno powiedzieć
Stabat Mater (dolorosa) – Stała Matka (boleściwa)
summa summarum – suma sum, wszystko razem (wziąwszy)
sursum corda ! – w górę serca
Te Deum (laudamus) – Ciebie Boże (chwalimy)
theatrum mundi – teatr świata
Totus Tuus – Cały Twój
Ubi concordia, ibi victoria ! – Gdzie zgoda tam zwycięstwo
una voce – jednogłośnie
unum et idem – jedno i to samo
urbi et orbi – miastu i światu
urbs aeterna – wieczne miasto (Rzym)
vacatio legis – dosł. próżnowanie ustawy
vanitas vanitatium, et omnia vanitas – marność nad marnościami i wszystko marność
varia – rzeczy różne, rozmaitości
Veni, vidi, vici – Przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem (Cezar)
Verba docet, exempla trahunt – Słowa uczą, przykłady pociągają
verte ! – sprawdź
Via crucis – Droga krzyżowa
vice versa – na odwrót
votum separatum – zdanie odrębne, opinia odmienna od poglądu większości, niezgoda z przyjętym wnioskiem, ustawą
vox populi (vox Dei) – głos ludu (to głos Boga)
Modlitwy
W imię Ojca ...
In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti Amen.
Ojcze nasz ...
Pater noster, qvi es in caelis, sanctificetur nomen tuum,
adveniat regnum tuum, fiat voluntas tua, sicut in caelo et in terra.
Panem nostrum cotidianum da nobis hodie, et dimitte nobis debita
nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris, et ne nos inducas
in tentationem, sed libera nos a malo. Amen.
Zdrowaś Maryjo ...
Ave Maria, gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu in mulieribus,
et benedictus fructus ventris tui Iesus.
Sancta Maria, Mater Dei, ora pro nobis peccatoribus,
nunc et in hora mortis nostrae. Amen.
Chwała Ojcu ...
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto
sicut erat in principio, et nunc, et semper,
et in saecula saeculorum. Amen.
Wieczny odpoczynek ...
V. Requiem aeternam dona eis Domine.
R. Et lux perpetua luceat eis.
V. Requiescat in pace.
R. Amen.
Święty Imię (Józefie, Franciszku) módl się za nami.
Sancte N. (Joseph, Francisce) ora pro nobis.
Święta Imię (Agato, Cecylio) módl się za nami
Sancta N. (Agnes, Caecilia) ora pro nobis.
Anioł Pański
Angelus Domini nuntiavit Mariae.
Et concepit de Spiritu Sancto. Ave Maria ...
Ecce ancilla Domini.
Fiat mihi secundum verbum Tuum. Ave Maria ...
Et Verbum caro factum est.
Et habitavit in nobis. Ave Maria ...
V. Ora pro nobis, sancta Dei Genetrix.
R. Ut digni efficiamur promissionibus Christi.
Oremus.
Gratiam Tuam, quaesumus Domine, mentibus nostris infunde: ut qui, Angelo nuntiante, Christi Filii Tui incarnationem cognovimus per passionem eius, et crucem ad resurrectionis gloriam perducarum.
Per eundem Christum Dominum nostrum. Amen.
Królowo Nieba
Regina coeli laetare, alleluia.
Quia quem meruisti portare, alleluia.
Resurrexit, sicut dixit, alleluia.
Ora pro nobis Deum, alleluia.
V. Gaude et laetare, Virgo Maria, alleluia.
R. Quia surrexit Dominus vere, alleluia.
Oremus.
Deus, qui per resurrectionem Filii Tui, Domini nostri Iesu Christi,
mundum laetificare dignatus es: praesta quaesumus; ut per eius
Genitricem Virginem Mariam, perpetuae capiamus gaudia vitae.
Per eundem Christum Dominum nostrum. Amen.
